Baranów jest starą miejscowością o wczesnośredniowiecznym rodowodzie osadniczym, położoną na nizinnym obszarze w górnej części dorzecza Prosny, pośród cieków wodnych i mokradeł należących do systemu wodnego rzeki Niesób, lewobrzeżnego dopływu Prosny.
Na terenie Baranowa istniały w przeszłości dwa grodziska stożkowate. Jedno z nich, z domniemanymi reliktami murowanej budowli mieszkalno-obronnej, zachowało się na północnym skraju dawnego miasta lokacyjnego. Drugie bez śladu murów, obecnie już nie istniejące, znajdowało się wśród łąk nad tym samym strumieniem, nad którym jest usytuowane pierwsze grodzisko.
Zachowane do dzisiaj grodzisko jest pozostałością nowszego założenia obronnego, powstałego dopiero w późnym średniowieczu lub czasach nowożytnych. Usytuowanie drugiego założenia obronnego - wśród mokradeł w dolinie Niesobu, odznaczało się większymi naturalnymi walorami obronnymi. Jak się wydaje, jest to pozostałość najstarszej warowni drewniano-ziemnej, funkcjonującej już w okresie średniowiecza. Nowsza siedziba była natomiast usytuowana dogodniej pod względem bytowym - na skraju suchego obszaru wysoczyzny.
Grodzisko ma formę owalnego kopca, otoczonego ma formę owalnego kopca, otoczonego z dwóch stron, od południa i zachodu, zarysami fosy. Po stronie północnej biegnie u stóp kopca droga, oddzielająca grodzisko od płynącego z zachodu na wschód strumienia. Na powierzchni użytkowej kopca, na jej północnym skraju, wznosi się parterowy, murowany budynek mieszkalny, posadowiony na głębokich, sklepionych kolebkowo piwnicach, stanowiących przypuszczalnie pozostałość murowanego dworu obronnego. Resztę powierzchni użytkowej kopca zajmuje podwórze przed budynkiem mieszkalnym.
Grodzisko w Baranowie jest obiektem szczególnie interesującym ze względu na zachowanie się ogólnej formy założenia obronnego z budowlą mieszkalną na kopcu otoczonym fosą.

Udokumentowane dzieje miejscowości sięgają roku 1250. Benedyktynki z klasztoru w Staniątkach odstąpiły wówczas wieś Baranów (Baranow, Baronaw) wraz z sąsiednią posiadłością dziedziczną Grębanin klasztorowi w Ołoboku. Obie te miejscowości były własnością klasztoru w Staniątkach w następstwie darowizny uczynionej przez Racławę, wdowę po komesie Klemensie. W okresie od 1253 do 1329 r. Baranów był wzmiankowany jako własność klasztoru w Ołoboku. W późniejszym czasie Baranów przeszedł w ręce prywatne, a jego nowi właściciele założyli na miejscu wsi miasto, które stało się lokalnym ośrodkiem wymiany handlowej, zastępując w tej roli podupadłe Kępno. Najstarsza zachowana wzmianka na temat Baranowa jako miasta czy raczej miasteczka pochodzi z 1426 r. Baranów, wraz z Grębaninem, Łęką Mroczeńską i Osinami, należał w tym czasie do Wierzbiętów z Kępna, zwanych Kępińskimi.
Pierwsza wzmianka o średniowiecznym obiekcie o charakterze obronnej siedziby rycerskiej pochodzi z 1463 r., gdy wymieniony został młyn pod miejscowym zamkiem. Począwszy od 1467 r. jest mowa o fortalicji w Baranowie. W 1467 r. Małgorzata z Wieruszowa sprzedała Janowi Kępińskiemu z Baranowa za 100 grzywien miasto i fortalicję Baranów, a także Chobanin, Kąty, części w Naramicach i Cieszęcinie oraz dom w Wieluniu z ogrodem i dwa młyny. W 1470 r. tenże Jan Kępiński zapisał żonie, Barbarze z Bnina, m.in. 700 grzywien na całej fortalicji i połowie miasta Baranów. Po śmierci męża Barbara z Bnina odstąpiła w 1488 r. 100 grzywien na dobrach Baranów, Krążkowy i Mirków Zofii z Kalinowej, żonie Tomasza Kępińskiego. W 1492 r. Andrzej z Wieruszowa spłacił Zofię z całej fortalicji i połowy miasta Baranów i zastawił ten majątek Kośmidrowi z Gruszczyc. W 1499 r. Andrzej z Wieruszowa i Baranowa sprzedał żonie Małgorzacie za 350 grzywien z prawem odkupu fortalicję i połowę Baranowa. W 1521 r. ta sama Małgorzata wydzierżawiła połowę Baranowa z fortalicją z 2 innym wsiami za 40 grzywien rocznie Mikołajowi Gruszczyńskiemu, kasztelanowi wieluńskiemu. Dalsze losy obiektu nie są znane, prawdopodobnie zostało zniszczone przez Szwedów w XVII wieku, a następnie odbudowane w zmienionej formie. Mogło też ucierpieć od kilku wielkich pożarów jakie wybuchły w mieście w w okresie XVII-XIX w., doprowadzając je do upadku.

Po II rozbiorze Polski (1793) Baranów znalazł się pod panowaniem pruskim. W końcu XVIII wieku miasteczko wyludnia się i w roku 1816 liczy zaledwie 350 mieszkańców. Ostatecznym ciosem dla Baranowa był rozwój komunikacji kolejowej w latach 1864-1907, która ominęła to miasto, podczas gdy sąsiednie Kępno stało się ważnym węzłem kolejowym. W latach 1905 - 1907 miały miejsce protesty i wystąpienia Polaków przeciwko nasilającej się akcji germanizacyjnej. W roku 1907 Baranów został pozbawiony przez władze pruskie praw miejskich. Traci je ostatecznie w niepodległej Polsce w 1932 roku.
Pod względem administracyjnym Baranów i okoliczne wsie należały w latach międzywojennych do powiatu kępińskiego i wchodziły w skład gminy Kępno - Południe. W okresie tym zbudowano pomnik ku czci poległych (42 osoby) w czasie I wojny światowej. W czasie II wojny światowej zginęło jedenastu mieszkańców Baranowa i to w różnych okolicznościach (w obozach koncentracyjnych, w czasie działań wojennych). Na przymusową pracę w głąb Niemiec wywieziono wówczas 27 osób. Po wyzwoleniu spod okupacji hitlerowskiej (21 stycznia 1945 roku) zachowano na tym terenie przedwojenny układ administracyjny. W roku 1954 miejsce gmin zajęły gromadzkie rady narodowe jako podstawowe ogniwa w podziale administracyjnym kraju (na terenie obecnej gminy działały dwie gromadzkie rady narodowe: w Mroczeniu i Baranowie). Uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 grudnia 1972 r. Baranów został siedzibą gminy, obejmującą swym zasięgiem byłą gromadzką radę narodową
Baranów i Mroczeń. Po wprowadzeniu w życie ustawy z dnia 28 maja 1975 roku gmina Baranów znalazła się w granicach nowo powstałego województwa kaliskiego.
W 1992 roku Rada Gminy Baranów, kierując się tradycją uchwaliła, że herbem gminy będzie dawny herb miasta Baranowa: srebrna głowa barana z kręconymi złotymi rogami na niebieskim tle. Pieczęć z herbem odciskana jest na okolicznościowych dokumentach a ponadto gmina dysponuje także pieczęcią wypukłą, wzorowaną na pieczęciach szlacheckich.
Wdrożenie z dniem 1 stycznia 1999 roku Reformy Administracji Publicznej to ważny moment w historii ziemi wielkopolskiej. Reforma administracyjna oznaczała scalenie Wielkopolski podzielonej w 1975 roku na województwa: leszczyńskie, kaliskie, konińskie, pilskie i poznańskie. Powstały ponownie powiaty. Gmina Baranów należy od tego momentu do powiatu kępińskiego i województwa wielkopolskiego.

Edytowano 1raz, ostatnia edycja 2008-06-10 16:10:28