Grębanin jest to wieś o bardzo starym rodowodzie.
Z okresu średniowiecza znajdują się dwa grodziska stożkowe oraz cmentarzysko prehistoryczne grobów skrzynkowych pod osadą Lipką. Grębanin w pierwszej połowie XIII stulecia należał do Klemensa, zaś po jego śmierci wdowa po nim Racława darowała wieś klasztorowi benedyktynek w Staniątkach. Benedyktynki w 1250 r. sprzedają Grębanin klasztorowi cystersek z Ołoboku. Już w 1305 r. wieś znalazła się w dobrach biskupów wrocławskich. W 1365 r. dobra kępińskie wraz z Grębaninem otrzymuje Wierzbięta z Paniewic herbu Niesobia od króla Kazimierz Wielkiego. Natomiast w 1563 r. dobra kępińskie przeszły w ręce Jana Tomickiego herbu Łodzia, kasztelana gnieźnieńskiego. Grębanin był w posiadaniu rodziny Tomickich aż do lat siedemdziesiątych XVII stulecia. Później majątek przejmują Kręscy. W roku 1850 wieś dostaje się rodzinie Mańkowskich, spokrewnionej z gen. Janem Henrykiem Dąbrowskim. W rodzinie panowały nastroje patriotyczne. Żywo sprzeciwiali się Mańkowscy akcji germanizacyjnej. Wybuch wojny w r. 1939 odmienił losy właścicieli Grębanina i jego mieszkańców. Majątek został skonfiskowany przez okupanta, a ludność poddana represjom powszechnie stosowanym na ziemiach włączonych do Rzeszy. Właściciele Grębanina nie odzyskali już swej własności.

DOM TZW. ''CZERWONA WILLA''

Dom pochodzi z końca w. XIX, murowany, ryzalit z trójkątnym nadprożem.
Gdy po śmierci Teodora Mańkowskiego rodzina dokonała podziału majątku, Potworowscy otrzymali 1500 mórg lasu i ''czerwoną willę'' w Grębaninie. W latach 1933 do 1939 mieszkał tu malarz Piotr Potworowski i odtąd Grębanin bywał odwiedzany przez malarzy, którzy znajdowali tu warunki do pracy. Wtedy to powstają m.in. litografie ilustrujące opowiadania Allana Edgara Poe'go stanowiące zupełny wyjątek w twórczości malarza w tym okresie. Był przede wszystkim pejzażystą i jego obrazy o dużych wartościach kolorystycznych są eksponowane m.in. w muzeach w Gdańsku, Poznaniu, Warszawie. Kilka dzieł wykonanych w czasie pobytu w Grębaninie, znajduje się w muzeum kępińskim.

Przy drodze przez wieś znajdują się tzw. czworaki, z początku w. XIX, murowane.

PAŁAC MAŃKOWSKICH

Pałac Mańkowskich znajduje się w parku, który pochodzi ze schyłkowych lat XIX stulecia. Jest murowany, piętrowy, neoklasyczny z portykiem balkonowym. Od r. 1958 znajduje się tu Oddział Rehabilitacyjny Szpitala w Kępnie.
Wokół Pałacu Mańkowskich rozciąga się park z r. 1880 o powierzchni 4,20 ha. Park, mimo że jest nieco zaniedbany, jest ciekawy przyrodniczo. Znajdujemy w nim graby, topole włoskie, czarne sosny bałkańskie, kasztanowce, platany, choinkę kanadyjską, dąb czerwony i okazałego cisa. W części zachodniej parku znajduje się kolonia gawronów (jedna z trzech w powiecie kępińskim) z ok. 150 gniazdami. Na terenie parku jeden z cisów objęty został ochroną prawną jako pomnik przyrody.Brama do pałacu posiada dwie furtki, konstrukcja z w. XIX, metalowa, na czterech słupach murowanych.

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY P.W. NIEPOKALANEGO POCZĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY

Historia kościoła rozpoczyna się wraz z lokacją wsi na prawie magdeburskim w 1310 roku. Początkowo była to kaplica dworska, która etapami była przebudowywana. W 1510 roku przebudowano kaplicę, a w 1615 roku zbudowano nową stanowiącą obecnie prezbiterium. Dokument wizytacyjny z 1642 roku podaje, że kaplicę odnowiono pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Matki Boskiej i tegoż roku ksiądz proboszcz z Baranowa Andrzej Moś ofiarował ołtarz główny Kościoła. W 1712 roku dzięki staraniom właściciela Grębanina Antoniego Stoińskiego, dobudowano nawę główną. W 1718 roku utworzył Antoni Stoiński fundację przy kaplicy ''z udotowaniem księdza fundatysty, nakładając nań różne obowiązki''. Fundacja została zatwierdzona przez wikariusza generalnego we Wrocławiu hrabiego Leopolda Frankenberga. Natomiast w 1850 r. dobudowano wierzę kościoła. Kościół w Grębaninie jest konstrukcji zrębowej, drewniany, jednonawowy. Wewnątrz można zobaczyć pozorne sklepienie kolebkowe. Chór wsparty na profilowanych słupach. Dachy kościoła są dwuspadowe, kryte gontem. Wnętrze kościoła zdobi późnorenesansowy ołtarz z 1629 roku z rzeźbami św. Piotra i Pawła, św. Stanisława, Wojciecha, Barbary i Katarzyny oraz koronację Matki Bożej w zwieńczeniu. W polach bocznych namalowane zostały postacie dwóch świętych, a w polu środkowym wnęka z rzeźbą Matki Bożej z Dzieciątkiem, późnogotycka z ok. XV wieku, czczona przez wiernych jako cudowna. Dowodem licznych łask tu otrzymanych są wota składane Matce Bożej Grębanińskiej. Na zasuwie znajduje się obraz Zwiastowania (1624) fundacji księdza Andrzeja Mosia z Baranowa, zaś w górnej kondygnacji obraz Matki Bożej Bolesnej. Ołtarz główny otacza balustrada z postumentami, na których aniołowie trzymają świeczniki (XVII w.).
W kościele znajdują się cztery ołtarze boczne. Pierwszy wczesnobarokowy z ok. poł. XVII w., w którym obraz (pocz. XX w.) przedstawia Chrystusa z grzesznikiem, zaś obraz wieńczący Matkę Bożą z Dzieciątkiem. W drugim również wczesnobarokowy (ok. poł. XVII w.) można zobaczyć obraz adoracji Dzieciątka przez świętą (XVIII w.) i płaskorzeźbę Michała Anioła w zwieńczeniu. Ołtarze trzeci (1746) i czwarty (1750) są rokokowe, znajdują się w nich obrazy przedstawiające świętą Rodzinę i Stygmatyzację św. Franciszka oraz św. Antoniego. Oba ufundowała Franciszka Stoińska.
Ciekawa jest także ambona z pierwszej połowy XVII w., na której namalowane zastały postaci Ewangelistów i chrzest Chrystusa. Uzupełnieniem całości jest klasycystyczny prospekt organowy. Wspomnieć należy, iż w kościele znajdują się rzeźby św. Michała Archanioła i Mikołaja z pocz. XVI w., dwa relikwiarze drewniane w kształcie kapliczek z XVIII w.
Kościół posiada dwa dzwony: mniejszy ufundowany w 1687 roku przez Stanisława Drabika i Jakuba Ziembę, a odlany przez Zygmunta Gotza we Wrocławiu i większy kupiony w 1927 roku.
Ostatnim fundatorem w Grębaninie był ks. Teofil Jonas.
Z nastaniem niepodległości od 1920 roku Grębanin począł czynić starania o stałego księdza. Został nim ks. Marcin Pancherz z Dziadowej kłody, który za krzewienie polskości musiał uchodzić stamtąd w obawie przed Niemcami. Po nim, od 1923 do 1929 r. działa w Grębaninie ks. Józef Janiszewski. Z jego inicjatywy wybudowano nową plebanię, a starą przesunięto i adoptowano na Dom Katolicki, dokonano szeregu prac porządkowych przy kościele, wykopano na miejscu tzw. bagna staw z wyspą.
Z dniem 1 lutego 1929 roku kościół w Grębaninie zyskał miano parafialnego. W skład parafii Grębanin wchodzą: Grębanin z Koloniami I i II, Łęka Mroczeńska, Żurawiniec, Marianka Mroczeńska, Justynka i Lipka.
Przy kościele wznosi się nie oznaczony grób, w którym według legendy spoczywa Kozak Zaporoski Gabryel (Hawryko) Hołubek poległy w 1588 roku w zwycięskiej bitwie pod Byczyną, stoczonej przez wojska polskie pod dowództwem Jana Zamoyskiego z armią arcyksięcia Maksymiliana, pretendenta do tronu polskiego. Zwłoki rotmistrza przewieziono do Grębanina, gdzie odbył się pogrzeb i nad grobem ustawiono pamiątkowy obelisk.
Również przy kościele znajduje się klasycystyczny grobowiec Joachima Kręskiego, zmarłego w 1795 r. oraz jego żony Justyny, zmarłej w 1817 r.
Plebania pochodzi z początku w. XX, murowana, balkon na czterech pilastrach z balustradą metalową, tympanom, dach mansardowy.Dawna plebania pochodzi z w. XIX, drewniana, dawniej dom katechetyczny.
Obok dawnej plebani znajduje się na wysepce na stawie grota murowana a wewnątrz rzeźba Matki Boskiej.

Edytowano 1raz, ostatnia edycja 2008-06-23 13:54:31

Pozwolę sobie napisać małe sprostowanie dotyczące szpitala w Grebaninie. Od 1958 roku mieścił się tam oddział dla chorych na gruźlicę. Natomiast jako ośrodek rehabilitacyjny zaczął działać mniej więcej od początku lat 80 lub końcówka 70.