Klęska Niemiec w I wojnie światowej umożliwiła ludności polskiej zamieszkałej na terenie zaboru pruskiego podjęcie walki o odzyskanie niepodległości. Natychmiast po wybuchu rewolucji w Niemczech i podpisaniu kapitulacji w dniu 11 listopada 1918 r. opublikowano w kępińskim "Nowym Przyjacielu Ludu" odezwę Koła Polskiego w parlamencie niemieckim zapowiadającą odrodzenie państwa polskiego o charakterze ludowym, z silnym rządem, i wzywającą do porzucenia sporów politycznych dla zwarcia szeregów. W całej Wielkopolsce zaczęły się tworzyć rady ludowe. Około połowy listopada 1918 r. Rada Ludowa zawiązała się również w Kępnie, a zasięgiem swej działalności objęła cały powiat. Rada wydała odezwę do społeczeństwa wzywając do zachowania spokoju i rozwagi oraz opanowania porywów młodzieży. Zadaniem Rady było czuwanie nad bezpieczeństwem życia i mienia mieszkańców. Żołnierzom Polakom nakazywano wstępować do Straży Ludowej, która urzędowała w gmachu Magistratu.
W skład Polskiej Rady Ludowej w Kępnie weszło kilkadziesiąt osób, obywateli miasta, kupców, przemysłowców, inteligentów, ziemian, rzemieślników i robotników. Prezesem Rady był ks. Ignacy Nowacki, proboszcz kępiński, jednym z członków został Urban Zielonka, znany z radykalnych poglądów, późniejszy członek Komunistycznej Partii Polski. Dla zwalczania rabunków i występków Rada Ludowa podjęła współpracę z Niemiecką Radą Ludową, na czele której stał dr Rudolf Thiele, oraz z Niemiecką Radą Żołnierską, którą kierował Erwin Sonnenberg.
Rada Ludowa w Kępnie, zgodnie z zaleceniem Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu, przestrzegała przed jakimikolwiek wystąpieniami przeciw działającej nadal władzy niemieckiej. Tymczasem Niemcy powołali w dniu 15 listopada dla obrony terenów pogranicznych na wschodzie osławiony Heimatschutz (przemianowany l grudnia na Grenzschutz). Zanosiło się na wyeliminowanie skromnych zaczątków polskiej władzy, jaką była Rada. W związku z tym z dniem 16 listopada 1918 r. utworzono Radę Robotniczo-Żołnierską w Kępnie jako władzę porządkową . Rada ta objęła teraz władzę na terenie miasta. Wprowadzono godzinę policyjną, nad bezpieczeństwem w mieście czuwały patrole, których członkowie oznaczeni byli czerwonymi wstęgami z pieczęcią miejską. Mieszkańców wezwano do zorganizowania pomocy i pracy dla żołnierzy powracających z frontu i przywożących ze sobą broń. Zabronione zostało rozbrajanie żołnierzy niemieckich.
Pod koniec listopada nastąpiła kolejna zmiana sił porządkowych. Rada Robotniczo-Żołnierską została w dniu 29 listopada rozwiązana, a w następnym dniu władzę porządkową przejęła Straż Ludowa, której naczelnikiem został Wacław Kokociński. Straż składała się z 94 Polaków oraz około 30 Niemców i Żydów.
W dniach 3 i 4 grudnia obradował w Poznaniu Sejm Dzielnicowy, zwołany przez Naczelną Radę Ludową. Z Kępna udział w nim wzięli: ks. Ignacy Nowacki, kupcy: Paweł Jasiński i Wacław Hącia, Teodozja Karłowska (żona aptekarza) oraz robotnik Jan Siwek. Sejm stwierdził, że Wielkopolska, Pomorze i Śląsk są ziemiami polskimi i powinny być przyłączone do Rzeczypospolitej oraz że z niemieckim rządem w Berlinie delegaci sejmu nie będą pertraktować w sprawach polskich ziem zachodnich. Odpowiedzią strony niemieckiej na postanowienia Sejmu Dzielnicowego było wzmocnienie jednostek Grenzschutzu. Miejscowi Niemcy organizowali również tzw. Selbstschutz, który otrzymywał broń od władz niemieckich. Postawa Niemców stawała się w Kępnie coraz bardziej nieustępliwa. W dniu 13 grudnia tutejsza jednostka Grenzschutzu dopuściła się wystąpień przeciw Polakom znanym z działalności patriotycznej. Na wieść o wybuchu w dniu 27 grudnia powstania w Poznaniu Niemcy kępińscy zaczęli w dniu 28 grudnia zdzierać Polakom kokardy narodowe, występując równocześnie przeciwko polskim współrządcom. Rozpoczęły się napady na Polaków, zabroniono noszenia polskich odznak. Rada Ludowa nadal nie dała się jednak sprowokować i nie wystąpiła zbrojnie .
W tym okresie powstanie objęło już całą Wielkopolskę. Do powstania przyłączyła się Rada Ludowa w sąsiednim Ostrzeszowie i w dniu 6 stycznia 1919 r. powołano z jej ramienia na naczelnika sił powstańczych w tym regionie mjra Stanisława Thiela z Doruchowa. Oddziały powstańcze, złożone głównie z chłopów i robotników, uformowały zaraz front od Antonina do Tokarzewa i Doruchowa, stawiając sobie za cel zdobycie również Kępna, gdzie jednak z powodu dużej liczby Niemców do wybuchu powstania dojść nie mogło. Oddziały powstańcze na wspomnianym odcinku w połowie stycznia liczyły tylko około 230 ludzi. Z pomocą nadesłanej z Pleszewa kompanii powstańcy ostrzeszowscy stoczyli zwycięską potyczkę pod Ligotą i wypędzili wroga z Torzeńca, zajmując w dniu 9 lutego 1919 r. linię Parzynów - Kochłowy - Mikorzyn - Mechnice - Lubczyna w odległości 10 - 15 km od Kępna. Po uzyskaniu nowych posiłków i po zdobyciu broni i amunicji (które odebrano Grenzschutzowi) powstańcy podeszli jeszcze bliżej pod Kępno, osiągając linię: Rzetnia - Turze - Myjomice - Ostrówiec - Kierzno - Teklinów i planując atak na linię kolejową Kępno - Podzamcze. W dniu 17 lutego podsunięto się pod miasto na odległość 4-6 km, zajmując Kliny i Korzeń. Z powodu zdrady, jaka zakradła się w szeregi powstańcze, zaniechano ataku na Kępno, tym bardziej że powstańcy ponieśli pod Korzeniem porażkę. Zdobycie miasta zostało odłożone.
Tymczasem w Kępnie w dniu 10 stycznia 1919 r. wezwano ks. Ignacego Nowackiego, prezesa Rady Ludowej, i Teofila Ciecińskiego, redaktora "Nowego Przyjaciela Ludu", przed sąd Grenzschutzu oraz przeprowadzono rewizję w poszukiwaniu broni, której nie znaleziono. Z kolei w dniu 16 stycznia Niemcy aresztowali 6 członków polskiej Rady Ludowej, a mianowicie: ks. Nowackiego, Wacława Hacię, Edmunda Karłowskiego, Aleksandra Calkosińskiego (seniora), Pawła Jasińskiego i Tomasza Godzinę. Od dnia 20 stycznia wstrzymana została komunikacja na drogach, jak też ruch na polach dookoła miasta w godzinach od wieczora do rana. Zawieszono także komunikację na linii Kępno - Podzamcze.
Na czele niemieckich władz miejskich i powiatowych stanął nowy zwierzchnik, landrat komisaryczny, radca Karl Lindenberg.
W dniu 16 lutego pomiędzy państwami koalicyjnymi i Niemcami zawarty został w Trewirze rozejm. który zobowiązywał tych ostatnich do zaniechania walk przeciw powstańcom wielkopolskim. Walki zostały w związku z tym wstrzymane, Kępno pozostało jednak w rękach Grenzschutzu. Polacy w Kępnie nadal narażeni byli na szykany ze strony Niemców. W dniu l września 1919 r. przeprowadzono np. rewizję w lokalach "Nowego Przyjaciela Ludu" w poszukiwaniu broni, oczywiście bezskutecznie. Szpiegowano także redaktorów tego pisma, którymi byli: Edmund Karłowski, Wacław Kokociński i Ignacy Szafarkiewicz.
Traktat wersalski podpisany w dniu 28 czerwca 1919 r., ratyfikowany przez Rzeczpospolitą Polską w dniu 31 lipca 1919 r., ustalał granice pomiędzy Polską a Niemcami. Zgodnie ze swymi postanowieniami, traktat ten obowiązywał dopiero po ratyfikacji przez 5 wielkich mocarstw. Wszedł on w życie z dniem 17 stycznia 1920 r. Niemcy zmuszeni byli opuścić ziemie przyznane Polsce. W związku z tym także Kępno odzyskało wolność. W dniu 17 stycznia 1920 r. wkroczyli w jego mury pod dowództwem Stanisława Thiela żołnierze 11 pułku strzelców wielkopolskich owacyjnie witani przez polskich mieszkańców. Oprócz Kępna zajęto również w tych dniach przyznane Polsce tereny na zapleczu miasta. Od nowej granicy z Niemcami dzieliła Kępno odległość około 18 km.
Kępno przyznane zostało Polsce dzięki temu, że wśród jego mieszkańców przeważali Polacy, którzy mimo wielkiego nacisku niemczyzny manifestowali w okresie zaborów swój patriotyzm i brali czynny udział w życiu narodowym.

________________________________________________________________
FRAGMENT KSIĄŻKI J. KURZAWY I S. NAWROCKIEGO pt: "DZIEJE KĘPNA". Warszawa - Poznań 1978.

Edytowano 4razy, ostatnia edycja 2009-01-21 23:34:24

Kempen, zacytowałeś taki fragment książki J.Kurzawy: "Z pomocą nadesłanej z Pleszewa kompanii powstańcy ostrzeszowscy stoczyli zwycięską potyczkę pod Ligotą i wypędzili wroga z Torzeńca, zajmując w dniu 9 lutego 1919 r. linię Parzynów - Kochłowy - Mikorzyn - Mechnice - Lubczyna" Czy wiesz może, jaka potyczka mogła się odbyć dokładnie 9.02.1919? To jest data śmierci G.Grzemby.

"W dniu 16 lutego pomiędzy państwami koalicyjnymi i Niemcami zawarty został w Trewirze rozejm. który zobowiązywał tych ostatnich do zaniechania walk przeciw powstańcom wielkopolskim. Walki zostały w związku z tym wstrzymane, Kępno pozostało jednak w rękach Grenzschutzu. Polacy w Kępnie nadal narażeni byli na szykany ze strony Niemców."
Dziwne, bo bitwa pod Korzeniem była chyba 19 lutego.

co się tyczy Gustawa to ja zasugerowałem śmierć w walkach w powstaniu na cmentarzu, potem chyba Ty na stronie i już w TK jest napisanie, że zginął w powstaniu a mógł przecież z konia spaść jak jechał do narzeczonej albo zginąć w powstaniu ale np gdzieś w całkowicie innym miejscu na zachodnim pograniczu Wielkopolski. Może ktoś inny to wyjaśni.

Kempen, wyjąłeś mi to z ust. Tak rodzą się plotki, a my jedynie "gdybaliśmy". Tymczasem jednak prawie nic konkretnego nie wiemy. Zaciekawił mnie tylko ten zbieg dat - tej z Twojego cytatu i daty śmierci tego żołnierza. A przy okazji tylko wspomną, że wczoraj, tj. 8 maja gość miał 115 urodziny.

Trzeba jednak pamiętać, że w czasie Powstania Wielkopolskiego sieć telefoniczna była jeszcze słabo rozwinięta, dlatego też informacje między sztabem a oddziałami, a także pomiędzy poszczególnymi oddziałami, przekazywane były w większości przez specjalnych łączników i gońców. Służbę tę wykonywało wiele kobiet. Jako łączniczka pracowała m.in. 25-letnia Maria Hundt. Wspomina ona: "Pracowałam wówczas na niemieckiej poczcie w Podzamczu pow. Kępno. Oddziały Powstańcze znajdujące się poza linią demarkacyjną (pod dowództwem płk. [...] Aniela) nawiązały z nami łączność w wyniku czego podawałam codziennie tajną linią polową podłączoną do centrali telefonicznej wiadomości i dane dotyczące rozlokowania jednostek niemieckiego "Grenschutzu". Po upływie około 8 tygodni zostałam przypadkowo zdekonspirowana podczas podawania meldunku przez Niemkę również pracowniczkę poczty. W wyniku tego zostałam aresztowana i wpierw uwięziona w więzieniu w Kępnie a następnie przewieziona i postawiona przed sądem wojennym w Sycowie (Grosswarthenberg). Sąd wojenny przekazał mnie do więzienia w Kępnie, skąd w wyniku interwencji władz powstańczych Bank Ludowy w Kępnie złożył kaucję w wysokości 10 000 mk. Zostałam zwolniona warunkowo do następnej rozprawy . W między czasie powstanie przybrało na sile tak, że Niemcy musieli Wielkopolskę opuścić"
Stwierdziłam, że to ciekawe, a że to był powiat kępiński to wrzucam tutaj żeby nie tworzyć nowego tematu.

"Udział kobiet w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919 (ze szczególnym uwzględnieniem wkładu ziemianek i mieszkanek wsi" Anna Barłóg

Edytowano 1raz, ostatnia edycja 2009-05-22 18:13:27

---

i bez celu podąża w miejsca przez człowieka wzgardzone....

w tym okresie trwały walki w łomnicy pod Zbąszynem

Małe kalendarium walk na naszych terenach:

- 14-15.01.1919 r. - potyczki w rejonie Kobylej Góry (wtedy Kobylagóra) i Ligoty
udało mi się ustalić nastepujących wtedy poległych:
Krakowski ? ur. ? -pl. 14.I.1919 Kobylagóra
Bąk Stanisław ur. 5.XI. 1894 -pl. 15.I.1919 Ligota
Markiewicz Tomasz ur.17.XII.1899 Pleszew - poległ 16.I.1919 Ligota
Noculak Andrzej ur. ? Zmyślona Parzynowska lub Góra - poległ 14.I.1919 Kobylagóra

- 18.01.1919 r. - walki pod Korzeniem koło Kępna

- 19.01.1919 r. - walki na linii Parzynów - Rogaszyce

- 29.01.1919 r. - walki pod Torzeńcem

- 06.02.1919 r. - batalion dowodzony przez Stanisława Thiela wszedł w skład 12 Pułku Strzelców Wlkp.

- 16.02.1919 r. - podpisano zawieszenie broni, od tej pory batalion osłaniał linię demarkacyjną

- do grudnia 1919 r. - pułk pełnił służbę graniczną na linii demarkacyjnej pod Kępnem, od Wieruszowa do Sulmierzyc

Edytowano 1raz, ostatnia edycja 2009-05-26 15:11:52

---

i bez celu podąża w miejsca przez człowieka wzgardzone....

Polegli na terenie powiatu:

- Duczmal Jan, Wysocko Małe, p. Ostrów, st.szer.,12 płk. strzelc., 1 komp., poległ 19.II.1919 r. Korzeń p. Kępno. Pochowany na cmentarzu w Wysocku Wielkim,

---

i bez celu podąża w miejsca przez człowieka wzgardzone....

Kandrad Gross, pochowany prawdopodobnie na cmentarzu parafialnym w Opatowie

Piotr Walaszczyk z Lasek, pogrzeb w Ostrzeszowie

---

By dojść do źródła, trzeba płynąć pod prąd.

ten z Lasek to był Waloszczyk a nie Walaszczyk

---

i bez celu podąża w miejsca przez człowieka wzgardzone....

Madzik, masz coś więcej na jego temat? Wiem, że kiedy zginął miał 19 lat.

---

By dojść do źródła, trzeba płynąć pod prąd.

Muszę popytać koleżanki z Lasek z Towarzystwa laskowskiego może będą wiedzieli coś więcej

---

i bez celu podąża w miejsca przez człowieka wzgardzone....

Wracając do Grzemby i daty jego śmierci to doczytałem się, że ok. 9.02.1919 miały miejsce potyczki, w wyniku których powstańcy zdobyli Mikorzyn, Jutrków, Mechnice i Lubczynę. Być może właśnie w którejś z nich stracił on życie.
Przy okazji pytanie do Pastora. Czy może uchowały się księgi metrykalne z tamtych czasów (głównie chodziłoby o księgi zgonów)?

Znalazłem jeszcze to:
Piotr Waloszczyk (ur. 22.02.1890 Laski - zm. w szpitalu w Ostrzeszowie w wyniku ran spod Korzenia 19.02.1919)
Tomasz Kasprzak (ur.7.10.1895 Parzynów - poległ pod Korzeniem)
Jan Broda z Korzenia, 24.02.1919 zmarł z powodu ran z potyczki pod Korzeniem
W/w pochowani są na cmentarzu w Ostrzeszowie
Wymieniłem jedynie te osoby, które pochodziły z bezpośrednich okolic Kępna.
Cześć ich pamięci!

Dodam tylko że:

Jako delegat na Sejm Dzielnicowy, gminę Trzcinica reprezentował Jan Wypych.
Rady Ludowe powstały także na wsiach: w Opatowie, Rakowie, Siemianicach i Laskach. Do laskowskiej Rady należeli: Franciszek Parzonka, długoletni sołtys wsi, założyciel straży pożarnej w Laskach oraz Jan Maryniak, właściciel gospodarstwa rolnego.
9 stycznia 1919 r. rozpoczynają się walki w powiecie ostrzeszowskim. Głównym celem Niemców było zdobycie Ostrzeszowa. Dochodzi do bitew i potyczek pod Ligotą, Szklarką Myślniewską, na wzgórzu 284, Rogaszycami, Parzynowem, Jurkowem, Dąbrową, Domaninem, Zmyśloną Ligocką, Kierznem i Korzeniem, gdzie zginął ochotnik, powstaniec wielkopolski, mieszkaniec Lasek, Piotr Walaszczyk. W wyniku działań wojennych linia frontu niemieckiego w dniu 29 stycznia 1919 r. przebiegała od granicy śląskiej poprzez Mielęcin, Przybyszów, Hanulin, Krążkowy, Olszowę, Świbę do Podzamcza. Major Thiel planował atak, którego celem było zdobycia Kępna. Data została ustalona na noc z 17 na 18 lutego. Dowódca przewidywał, że ofensywa na powiat kępiński może odnieść skutek jeśli uda się zaskoczyć przeciwnika. Niestety w szeregach oddziałów powstańczych znalazł się szpieg, który poinformował Niemców o planowanej ofensywie. Na szczęście w garnizonie grenschutzu w Kępnie działał agent powstańców Ignacy Tycner. Dotarł on do Ignacego Całkosińskiego, który stał na czele siatki wywiadowczej na terenie powiatu Kępno i ostrzegł o planowanym kontrataku Niemców na froncie ostrzeszowsko-kępińskim. Całkosiński przekazał raport księdzu Stefanowi Jadomskiemu z parafii myjomickiej. Ten z kolei polami dotarł do dotarł do najbliższego polskiego posterunku przekazując tajny raport dla dowódcy. Dosłownie na kilka minut przed zaplanowanym atakiem Stanisław Thiel odwołuje akcję. Powiat kępiński musiał na wolność jeszcze poczekać.
Na terenie gminy Trzcinica w czasie powstania wielkopolskiego nie toczono walk zbrojnych. Jednak jej mieszkańcy byli żywo zainteresowani przebiegiem wydarzeń na froncie ostrzeszowsko-kępińskim. Szans aby opanować zbrojnie nasz powiat i gminę nie było, ponieważ stacjonowały tutaj liczne oddziały grenzschutzu. Oprócz tego parafia Trzcinica była licznie zasiedlona Niemcami. Większość gospodarstw obszarniczych należała do Niemców. Również szkoły, żandarmeria i administracja były niemieckie. Jedyną polska organizacją na tym terenie były Kółka Rolnicze o zasięgu parafialnym. Mieszkańcy, którzy chcieli wstąpić do wojsk powstańczych musieli przedzierać się do Opatowa lub Siemianic, a następnie przez Prosnę do wolnej Polski. Granica była mocno strzeżona przez grenzschutz. Utarł się zwyczaj, że ochotnicy z naszej gminy przyjeżdżali do Opatowa w roli gości weselnych, a stamtąd przeprawiwszy się w nocy przez Prosnę wstępowali do wojska w Bolesławcu. Tworzono tam 4 kompanię, która wchodziła w skład 1 Pułku Strzelców Bytomskich. Nasza społeczność miała też kilka sukcesów. Niewątpliwą brawurą i odwagą wykazała się grupa młodzieży i byłych żołnierzy, którzy wrócili z frontu. Byli to mieszkańcy Trzcinicy, Wodzicznej i Kuźnicy Trzcińskiej. Chcieli oni zasilić oddziały powstańcze, ale brakowało im broni, więc zaplanowali zdobyć ją na Niemcach. Pod stycznia 1919 r. w Aniołce II stacjonował 60 osobowy oddział grenzschutzu. Spełniał on zadanie rezerwy frontowej. W celu zmniejszenia czujności żołnierzy niemieckich zorganizowano zabawę nie żałując spirytusu z gorzelni. Akcję planowano w zmowie z pracownikami rolnymi majątku Aniołka II. Zaskoczeni żołnierze zostali rozbrojeni, a nasi partyzanci przedarli się do oddziałów pułkownika Thiela. Na Niemcach zdobyto 2 karabiny maszynowe, 40 karabinów, 10 pistoletów, granaty i amunicję. Wielkim patriotą musiał być także Ignacy Olejnik z Trzcinicy. W okresie styczeń-luty 1919 r. w stajni proboszcza w Trzcinicy grenzschutz trzymał konie do lekkiej baterii armat. Budynek był strzeżony i zamknięty. Młodzieniec dostał się do stajni przez uchylone okienko. Ponacinał uprzęże i szczęśliwie wydostał się z budynku. Trzy dni później na alarm dowództwa niemieckiego bateria ruszyła galopem na front w stronę Kępna. Koło majątku pana Blau postronki zaczęły się rwać. Doszło do wypadku, trzech żołnierzy zostało rannych, a armaty z kilku godzinnym opóźnieniem dotarły na front ostrzeszowsko - kępiński i nie wypełniły swego zadania.
W styczniu 1920 r. zaborca musi opuścić gminę Trzcinica. 18 stycznia 1920 r. oddziały wojska polskiego weszły do Lasek od strony Kępna.
Powstańcy Wielkopolscy z terenu gminy Trzcinica:
Sołectwo Laski: Balcerzak Franciszek, Chwołka Wojciech, Felisiak Franciszek, Gnacy Roman, Hałupka Piotr, Kanclerz Jan, Kołodziej Jan, Kruber Alfons, Kubacki Wojciech, Kuboszek Stanisław, Łakomy Franciszek, Napierała Władysław, Podejma Franciszek, Tomalik Franciszek, Waloszczyk Idzi, Waloszczyk Piotr- poległ, Wieczorek Roch, Wielgoś Piotr.
Sołectwo Smardze: Maryniak Ignacy, Olejnik Teofil, Olejnik Władysław, Szostak Jan.
Sołectwo Trzcinica: Altman Józef, Dastych Józef, Grześniak Leopold, Kłobus Wacław, Malik Józef, Olek Piotr, Papiór Józef, Pieles Józef, Szymała Jan, Szymała Telesfor, Trzęsicki Jan, Zimoch Władysław.
Pozostałe sołectwa: Juszczak Stanisław i Żłobiński Jan z Wodzicznej, Lyko Piotr, Papiór Józef, Pawlik Jan i Przybył Jan z Pomian , Słupianek Władysław z Kuźnicy Trzc., Napierała Franciszek z Kwasieliny- poległ, Wiener Teodor z Jeleniej Głowy.

gdzieś to czytałam, to chyba praca uczniów z Trzcinicy bądź Lasek?

---

By dojść do źródła, trzeba płynąć pod prąd.

W Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej można znależć wspomnienia uczestników Powstanie Wielkopolskiekie Władysława Golusa i Stefana Sczenieckiego

---

By dojść do źródła, trzeba płynąć pod prąd.

Z tego co pamietam, to napisali oni bardziej obszerną pracę. Czytałam ich prace i być może znalazły się tu też fragmenty z ich pracy. Jeśli kogoś uraziłam, to bardzo przepraszam. Mogę usunąć ten wpis.
Szukając materiałów do biografii powstańców wielkopolskich, robiłam różne notatki. To co napisałam to część tych notatek.