Żródło - ,,Miasteczko Poznań autor Piotr Sztyma -
KĘPNO ŻYDOWSKIE
W POZNAŃSKIEM

JEŻELI spojrzymy na przeszłość gmin żydowskich w Prowincji Po­znańskiej i przypomnimy sobie ich znaczenie oraz wielkość, Kępno na tle wielkopolskich gmin zajmuje pod każdym względem znaczące miejsce.
Na szczególne znaczenie gminy miał wpływ nie wiek — powstała ona dopiero w 1600 roku — a jej duży rozwój oraz poziom kulturalny tamtejszych Żydów. Te dwa czynniki sprawiły, że Kępno cieszyło się dobrą sławą na całym świecie.
Według raportu z 1793 roku w gminie kępińskiej żyli następujący rzemieślnicy: 15 krawców, 18 kuśnierzy, 10 szmuklerzy, 3 złotników, 1 mydlarz, 6 piekarzy, 13 rzeźników, 1 rymarz, 1 ślusarz, 4 kaletni­ków, 1 szklarz, 1 grawer, 2 cyrulików, 1 lekarz, 5 uczonych w Tal­mudzie, 10 „nauczycieli". Pod koniec XVIII wieku w Kępnie wśród 2655 mieszkańców żyło 1308 Żydów, a w 1821 roku Kępno miało czwartą co do wielkości gminę żydowską w Prusach (wśród 4192 mieszkańców było 3556 Żydów). Liczba ta wzrosła w 1840 roku
o kolejne 21 dusz, aby potem — proporcjonalnie do tego, co się dzia­ło w innych prowincjonalnych gminach Poznania — stopniowo coraz bardziej maleć. Z uwagi na tak wysoką liczbę ludności, naturalnym zjawiskiem był fakt, że córki i synowie Żydów kępińskich już wtedy licznie emigrowali do Ameryki czy innych krajów za Oceanem. Wielu z nich osiągnęło tam ogromny sukces. Również w Niem­czech działało wielu synów gminy kępińskiej. Wystarczy wspomnieć nazwiska kilku osób, które wywodzą się ze sporej grupy kępińskich uczonych: rabin dr Samuel Holdheim (twórca i pierwszy kaznodzie­ja berlińskiej gminy reformowanej), dr Isidor Kastan (lekarz i pisarz) oraz znany nam wszystkim tajny radca archiwalny profesor dr Adolf Warschauer. Także w zakresie sztuki, zwłaszcza muzyki, mieszkańcy Kępna byli cenieni po wsze czasy, a ich sława sięgała poza granice Prowincji Poznańskiej. Członkowie kępińskiego zespołu muzyczne­go „Klesmorim"1 zaliczali się do najlepszych w kraju i doceniano ich nie tylko w kręgach żydowskich. W szczególności polska szlachta upodobała sobie „Klesmorim" i zapraszała zespół na uroczystości rodzinne i bale. Kępińscy muzycy musieli również grać na dworze księcia Radziwiłła, kiedy wydawał przyjęcia w swoim pałacu w Antoninie niedaleko Ostrzeszowa. „Klesmorim" dużo podróżował po świecie, zawędrował aż do Ameryki. Szczególną rozkosz sprawiało słuchanie ich muzyki podczas rozpoczęcia wieczornego nabożeństwa w piątek w synagodze kępińskiej.
Synagoga, wybudowana w stylu klasycystycznym w 1815 roku, po dziś dzień należy do okazałych budowli miasteczka. Wyjątkowo piękna jest jej ściana wschodnia, a bima wyróżnia się wspaniałym kunsztem kowalskim. Legenda mówi, że synagogę tę wybudowano na wzór świątyni Salomona. Wokół tej budowli krąży anegdota, że na jej budowę bogaty członek gminy ofiarował tyle złota, ile ważył jego pierworodny syn wraz z kołyską. Narodziny syna nastąpiły tego samego
dnia, którego wbito w ziemię pierwszą łopatę pod budowę synagogi.
W synagodze działało wielu znakomitych uczonych, uznanych także poza Kępnem. Jakob Ssimchah Rehfisch oraz Malbim (Meir Lüb ben Jechiel Michael)2, znany w dawnych czasach pod pseudonimem „Kępnianin", który pomimo swego niespokojnego, wędrownego życia i wielu aktów wrogości napisał szereg wnikliwych oraz warto­ściowych komentarzy. To tylko niektóre nazwiska.
Gdyby pozostało cokolwiek, co świadczyłoby o wielkości tej tak ważnej i znaczącej dla żydostwa poznańskiego gminy, wszystkich dawnych mieszkańców Kępna, wspominających życie i dokonania swoich rodziców oraz przodków, przepełniałaby durna.



1. W 1864 roku istniała w Kępnie chewra ży­dowskich muzykantów, która zrzeszała ponad 20 członków.
2. w Wołoczyskach, zm. 1879 w Kijowie. Od 1833 r. był rabinem we Wrześni, a od 1840 r. w Kępnie przez 15 lat, później emigrował do Łęczycy, Bukaresztu, Mohylewa oraz do rosyjskiej gminy w Kró­lewcu. Na znaczeniu zyskał, gdy wybrano go rabinem Wilna. Jednak na pełnienie tej funkcji nie dostał pozwole­nia od władz. Jego wcześniejszy wybór na rabina w Kępnie spowodował ogromny spór, w którego musiały włączyć się też władze.